Devlet Memurları Kanunu ve Zorunlu Yer Değiştirme
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Yer değiştirme suretiyle atanma” başlıklı 72. maddesinde, “Kurumlarda yer değiştirme suretiyle atanmalar; hizmetlerin gereklerine, özelliklerine, Türkiye’nin ekonomik, sosyal, kültürel ve ulaşım şartları yönünden benzerlik ve yakınlık gösteren iller gruplandırılarak tespit edilen bölgeler arasında adil ve dengeli bir sistem içinde yapılır.
Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76. maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun münhal bir görev bulunmaması ve ilgilinin de talebi halinde, bu personele eşinin görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarda izin verilebilir.
Bu suretle izin verilenlere, aylık ve diğer ödemelerine karşılık olarak, aylık (taban ve kıdem aylığı dahil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının kanuni kesintiler düşüldükten sonraki net miktarının, eşleri;
- a) Olağanüstü Hal Bölgesine dahil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara % 60’ı,
- b) Kalkınmada 1. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 50’si,
- c) Kalkınmada 2. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 25’i,
kurumlarınca kadro tasarrufundan ödenir.
Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.
Yukarıda sayılanların kadroları eşlerinin görevlendirme süresiyle sınırlı olarak saklı tutulur. Ancak, bu süre memuriyet boyunca 4 yılı hiçbir surette geçemez. Bunların kademe ilerlemesi; emeklilik ve diğer bütün hakları ve yükümlülükleri devam eder. Ancak ücretsiz izin verilenlerin bu sürelerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından T.C. Emekli Sandığı’na yatırılması gerekir.”
Zorunlu Yer Değiştirmeye Tabi Eşten Dolayı Ücretsiz İzin Kimler İçin Geçerli?
Memurun eşinin yukarıdaki hüküm sebebiyle atanabilmesi için memurun zorunlu yer değiştirmeye tabi olması ve eşlerin ikisinin de “memur” statüsünde olması gerekmektedir. 657 sayılı Kanunun 72. maddesinden zorunlu yer değiştirmeye tabi olan memurlar anlaşılmaktadır!
Zorunlu yer değiştirmeye tabi olan memurun memur eşinin ataması, kurumlar arası nakil yoluyla veya kurum içinde aynı veya başka yerlere kazanılmış hak aylık dereceleriyle bulundukları kadro dereceleriyle veya anılan Kanunun derece yükselmesi koşullarını belirten 68. maddedeki şartlar dahilinde yapılmaktadır. Mezkur hükümde bu konuda kesin hüküm yer aldığından idarelerin burada takdir yetkisi yoktur.
Bazı durumlarda, zorunlu yer değiştirmeye tabi memurun eşinin atanacağı yerde kurumunun teşkilatı yoksa veya teşkilatı bulunmasına rağmen durumuna uygun boş bir görev bulunmuyorsa, bu durumdaki eşlere talebi halinde izin verilebilmektedir. Bu hususta idarelerin izni verip vermeme konusunda takdir yetkisi bulunmaktadır!
– Zorunlu yer değiştirmeye tabi memurun eşinin atanacağı ilin OHAL bölgesi, kalkınmada öncelikli yörelerde bulunması vb. durumlara göre alacağı ücret farklılık göstermektedir.
– Zorunlu yer değiştirmeye tabi olan memurun görev süresi boyunca izin kullanan eşin kadroları kurumlarınca saklı tutulmaktadır. Ancak bu süre en fazla 4 yıldır. Bu sürenin sonunda bu hüküm geçersiz hale gelmektedir.
– Ayrıca izinli eşlerin intibak işlemleri, emeklilik ve diğer tüm hakları devam etmektedir. Sadece aylıksız izin verilen eşin (diğer yörelerde görevli olan eş sebebiyle) bu sürelerinin emeklilikten sayılabilmesi için kesenek ve kurum karşılıklarının her ay kendileri tarafından SGK’ya yatırılması gerekmektedir.
4/B’li Eş, Zorunlu Yer Değiştirmeye Tabi Eşten Dolayı Ücretsiz İzin Alabilir Mi?
Yukarıdaki hüküm ve açıklamalar birlikte değerlendirildiğinde, zorunlu yer değiştirmeye tabi memurun eşinin eşi sebebiyle atandığı yerde kurumunun teşkilatının olmaması veya teşkilatı olmasına rağmen niteliğine uygun boş bir görevin olmaması halinde, bu durumdaki eşlere izin kullandırılabileceği anlaşılmaktadır. Memurun eşinin 4/B statüsünde sözleşmeli personel olarak çalışması durumunda bu izin hakkından faydalanamayacağı mer’i mevzuat hükümlerinden anlaşılmaktadır.
